انواع طلاق در قانون و عرف
-
-
طلاق دارای معانی متفاوتی در لغت‌نامه و عرف می‌باشد.
در لغت‌نامه طلاق به معنی رها شدن از قید و بند ازدواج در عرف به معانی جدایی زوجین از یکدیگر است ، شاید ازنظر اغلب انسان ها ، طلاق امری ناپسند و غیراخلاقی به شمار آید ، و اثرات مخرب و زیان باری برنهاد خانواده و اجتماع ازلحاظ روحی و روانی به‌جای میگذارد.
اما گاهی در بعضی شرایط و برخی بحران‌های دشوار زندگی مدرن امروز راه‌حل دیگری وجود ندارد ، جز تجویز جدا شدن زوجین و ترک یکدیگر و به تبع آن، از بین رفتن حقوق و تکالیف و مسئولیت‌های متقابل در زندگی مشترک ، با توجه به اینکه قوانین راجع به طلاق برگرفته از شرع مقدس اسلام می‌باشد، قانون‌گذار به‌ناچار برای ایجاد نظم اقدام به طرح قوانین ماهوی و شکلی منسجمی نموده است.
انواع طلاق در قانون
طلاق از نگاه قانون‌گذار همچنین شارع مقدس به دو قسم و رجعی و بائن تقسیم می‌گردد.
طلاق رجعی چیست؟
بر اساس ماده(1140 )قانون مدنی در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع وجود دارد، بنابراین زن میبایست پس از جاری شدن صیغه طلاق برای مدتی عده موردنظر را نگه دارد ، رجوع زوج و ادامه زندگی با یکدیگر بدون نیاز به جاری شدن صیغه عقد نکاح صورت میپذیرد ولی رجوع مرد و آشتی کردن آن‌ها به‌اصطلاح باید در دفاتر رسمی ثبت شود.
طلاق بائن چیست؟
بر اساس ماده( 1140 ) قانون مدنی و 1145 ق.م طلاق بائن بدین معنی اطلاق میشود که در زمان عده زوج حق رجوع به زوجه مطلقه خود را ندارد و چنانچه خواستار برگشت در رجوع به زوجه مطلقه باشد تا انتهای مدت عده صبر کرده و برخلاف طلاق رجعی اگر مایل به ادامه زندگی با زوجه بود ، میبایست پس از اتمام مدت موردنظر عده با عقد نکاح مجدداً او را به همسری خود درآورد.
آثار طلاق بائن کدامند؟
در طلاق بائن رابطه بین زن و مرد کاملاً قطع میشود ، از تاریخ واقع‌شدن صیغه طلاق ازدواج مجدد مرد بلامانع است ، بلعکس زن پس از نگه‌داشتن عده میتواند ازدواج مجدد کند، مگر در صورت یائسه یا باکره بودن و این تنها اثری است که از ازدواج سابق او برای مدت معین عده باقی‌مانده است.
از دیگر اثرات طلاق بائن
- می‌توان الزام به تغییر محل زندگی زن و مرد اشاره کرد ،همچنین در طلاق بائن زن و مرد نسبت به یکدیگر از هیچ‌گونه حق و تکلیفی برخوردار نیستند.
- از طرفی کلیه حقوق مالی زن از قبیل نفقه ، اجرت‌المثل و... پس از جاری شدن صیغه طلاق قطع خواهد شد مگر در صورت بارداری زن.
آثار طلاق رجعی کدامند؟
در این نوع طلاق رابطه زن و مرد به‌طور کامل قطع نمیشود.
برای مثال حقوق و تکالیف مالی ازجمله نفقه و غیره...تا انتهای مدت عده به زن تعلق‌گرفته و به عهده مرد است و همچنین برخلاف طلاق بائن زن و مرد الزامی به تغییر محل زندگی و جدا شدن فیزیکی از یکدیگر ندارند.
نکته حائز اهمیت این است که در این نوع طلاق با فوت یکی از طرفین (در مدت عده)دیگری از وی ارث خواهد برد. و به عبارت ساده‌تر ، در مدت عده زن در حکم زوجه است.
انواع طلاق در عرف کدامند؟
طلاق از طرف مرد چگونه است؟
در قانون مدنی سابق بر اساس ماده( 1130 )،مرد بدون ارائه کردن و داشتن هیچ مدرک و دلیل محکمه‌پسندی با مراجعه به دفاتر و معرفی دو شاهد با شرایط قانون شهادت (عادل ، بالغ)و پرداخت کردن کلیه حق وحقوق مالی زن خود بدون نقش داشتن و دخالت زن وی را طلاق میداد. مسلماً این مسئله نوعی سوءاستفاده ناجوانمردانه و بی‌لطفی در حق زنان جامعه بوده ، و از دیگر اثرات آن بی‌نظمی در نظام حقوقی .کشورو دفاتر طلاق و .ضمناً تن دادن به تصمیمات عجولانه و غیرطبیعی و گاهی از روی عصبانیت مرد بوده است ، خوشبختانه برای رعایت بیشتر حقوق زنان در جامعه در این راستا با اصلاح این ماده در قانون جدید ، بدین شرح ، مرد با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را می‌نماید.بنابراین با پیش‌بینی این مراحل در قانون جدید روند طلاق از طرف مردان با روند کندتری صورت گرفته و به نوعی باعث استحکام خانواده شده است ، با این باور که شاید با زمان دادن به زوجین بتوان جلوی تصمیمات عجولانه را گرفت تا با گذراندن مراحل طلاق از طرف مرد مانند ارجاع به داوری برای دریافت گواهی عدم سازش زوجین از تصمیمات احساسی زودهنگام نیز جلوگیری کرد.
در این روش هرکدام از زوجین یکی از نزدیکان و خویشاوندان متقابل ، دارای حداقل 30 سال سن و آگاه و عالم به مسائل خانوادگی ، اجتماعی ، شرعی را به دادگاه معرفی میکنند ، در صورت نداشتن خویشاوند و نزدیکان و یا خودداری کردن از آمدن شخص دیگری که قابل اطمینان است را معرفی میکنند و در غیر این صورت دادگاه به تقاضای طرفین خود یک داور را معرفی میکند.
پس از مرحله داوری دادگاه بار دیگر به تجزیه‌وتحلیل و رسیدگی موضوع طلاق میپردازد و در آخر در صورت عدم سازش و آشتی زن و مرد که در اکثر اوقات این اتفاق حاصل نمیشود گواهی عدم سازش را صادر میکنند که با در دست داشتن این گواهی مرد میتواند 3ماه از تاریخ صدور این گواهی به دفاتر طلاق مراجعه و زن خود را طلاق دهد.
مهم این است که مرد قبل از این مرحله باید تمامی حقوق مالی زن را ازجمله مهریه ،تنصیف اموال و دارای زوج ، نحله ،نفقه زوجه را اجرت‌المثل و ضمناً تکلیف حضانت فرزندان را مشخص نماید.
طلاق از طرف زن چگونه است؟
در تمامی موارد جزء استثنائات مطرح در قانون که ذیلاً به آن پرداخت خواهد شد حق درخواست طلاق به زوج تعلق دارد ، استثنائات فوق‌الذکر که به شرح زیر است:
- ـ در مواردی که زن در شرایط سخت زندگی به سر میبرد و از اهمیت جانی و مالی و حیثیتی در برابر مرد برخوردار نیست ازجمله کراهت به شوهرو ثابت کردن عسروحرج خود در زندگی میتواند بر اساس ماده 1146 و 1130 نسبت به ارائه تقاضای طلاق اقدام نماید.
- ـ در صورت وجود شرط وکالت در طلاق: به این معنا که مرد اختیار طلاق دادن زن را به خود زن واگذار میکند تا زن بتواند راسا خود را طلاق دهد.
- ـ در رصورتی‌که مرد در عقد نکاح ملزم به رعایت شروط 12 گانه مندرج در سند نکاحیه شده است و بعداً آن‌ها را رعایت نکند زن با استناد به آنان میتواند از دادگاه درخواست طلاق کند.
- استنکاف مرد از نفقه یا عدم توانایی دردادن آن به مدت 6 ماه
- مبتلا بودن زوج به بیماری صعب‌العلاج
- اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا الکل طوری که ادامه زندگی زناشویی را برای زن دشوار میکند.
- اشتغال مرد به شغلی که باعث آبروریزی برای زن است.
- حبس زوج به مدت 5 سال یا بیشتر.
- جنون زمانی که امکان فسخ ازدواج نباشد.
- شوهر زندگی زناشویی را به مدت 6 ماه متوالی بدون عدم موجه ترک کرده باشد.
- محکوم شدن مرد به مجازات حدی و تعزیری.
- بچه‌دار نشدن مرد پس از گذشت 5 سال.
- ازدواج مرد بدون اجازه همسرش
- بدرفتاری شوهر
- مفقود اثر شدن زوج به مدت 6 ماه پس از رجوع زوجه به دادگاه
- ـ درصورتی‌که مرد بیش از 4 سال مفقود اثر باشد.
- ـ اثبات عدم پرداخت نفقه از سوی مرد.
طلاق توافقی چگونه است؟
متأسفانه در جامعه امروزی برای رهایی سریع تر از حقوق و تکالیف و مسئولیت‌های زندگی مشترک تمایل به طلاق توافقی بسیار در بین زنان و مردان جامعه دیده میشود و دلیل آن زمان اندکی برانجام آن و طی کردن مراحلی سریعتر ، بدن دغدغه ، نزاع و درگیری طرفین با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ارائه دادخواست طلاق و اطلاع ازجلسه رسیدگی در تاریخ معین شده و مراجعه به دادگاه موردنظر صورت میگیرد.
و با توافق در مورد مسائل مالی و غیرمالی همچون مهریه ، نفقه ، و غیر در چند جمله کوتاه مشاوره ، خانواده و پس‌ازآن گرفتن گواهی عدم سازش و مراجعه به دفاتر ثبت طلاق در کوتاهترین زمان ممکن طلاق خود را ثبت خواهند کرد.
همچنین بخشنامه 9000/13104/55 مورخ 1/09/97 به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ابلاغ شده است، که بدون ارائه گواهی مرکز غربالگری که در اصطلاح به آن «گواهی عدم انصراف از طلاق» گفته می شود مجاز به ثبت دادخواست طلاق توافقی نمی باشند.
از جمله موارد مهم اشاره شده در این بخشنامه به شرح ذیل می باشد:
زوجین می بایست در سامانه اینترنتی معروف به «تصمیم» به نشانی اینترنتی (سامانه نوبت دهی طلاق) ثبت نام نموده و با اخذ کد رهگیری اقدام به درخواست مشاوره طلاق توافقی نمایند.
در حال حاضر رعایت تشریفات این بخشنامه صرفاً در خصوص احکام صادره توسط دادگاههای تهران لازم الاجرا می باشد.
شایان ذکر است انجام هر جلسه مشاوره هزینه ای حدود 52 هزار تومان و همینطور حداقل دفعات مشاوره نمی بایست کمتر از 4 جلسه باشد.
واحد تحریریه گروه وکلای دادیار
کارشناس ارشد حقوق سرکار خانم نعیمه میرزایی
مشاوره حقوقی تلفنی رایگان وکیل خانواده ۴۴۳۳۵۳۵۸-۰۲۱
